London Imperial College'den Andrea Crisanti başkanlığındaki araştırmacılar gen değiştirme (CRISPR) teknolojisini kullanarak, Sahraaltı Afrika'da sıtma yapan bir sivrisinek türü olan Anopheles gambiae popülasyonunu tamamen yok ettiler.

Sivrisinekler, sıtma ve dang humması gibi hastalıkları yayarak her yıl çoğunluğu 5 yaşın altındaki çocuklar olmak üzere 1 milyondan fazla insanın ölümüne sebep oluyor. Tüm vakaların yüzde doksanı Sahraaltı Afrika'da görülüyor. En iyi senaryoda mevcut teknoloji ve finansmandaki önemli artışla birlikte sıtmanın ortadan kaldırılmasının 30 ila 40 yıl daha süreceği tahmin edilmekte. Şimdi yeni araştırmalar, ekosistemimizi kalıcı olarak değiştirmeyi de göze alarak, genetik mühendisliği tekniklerini kullanarak sivrisineklerin bu yıkıcı etkisini ortadan kaldırabileceğimizi gösteriyor. 

Genetik müdahale ile değiştirilen genler, bir sonraki nesile geçerek türlerin devamı üzerinde etkili oluyorlar. Sivrisineklerin genetiğinin değiştirilmesine yönelik önceki girişimler başarısız olmuştu, çünkü sivrisinekler gen düzenlemeye karşı direnç geliştirdiler ve popülasyon geri geldi. Son çalışmada ise bilim insanları sivrisineğinin cinsiyetini belirleyen doublesex isimli geni hedef aldılar ve CRIPSR teknolojisini kullanarak 150 erkek sivrisinekte cinsiyeti belirleyen bu geni değiştirdiler. Böylece erkek genlerinin baskınlığını artırarak dişi doğumların önüne geçmeye çalıştılar. Bu 150 sivrisineği genetiği değişmemiş 450 sivrisineğin arasına karıştırdıklarında bir sonraki nesil dişi sivrisinekler genin iki kopyasına sahip olarak hem erkek hem de dişi karakteristiği gösterdiler. Bu dişiler ısırmayı ve yumurtlamayı başaramadılar. Yeni gen hızla yayıldı ve sekiz kuşaktan sonra dişi sivrisineklerin üremesinin önüne geçilmiş ve popülasyon yok edilmiş oldu. Dahası, sivrisinekler bu gen düzenlemesine karşı bir direnç de geliştirmediler. Böylece gen hack tekniği başarılı oldu.

Bu deney bilim insanlarının gen değiştirme tekniği ile bütün bir sürüyü etkiledikleri ilk çalışma, ama teknolojinin işe yaradığını bilmek savaşın kazanıldığını göstermiyor. Crisanti, bu teknolojiyi labaratuvar dışında doğal ortamda test etmeye başlamak için 5 ila 10 yıl daha çalışmaları gerektiğini, ancak elde edilen sonuçların doğru yolda olduklarını göstererek kendilerini cesaretlendirdiğini söyledi.

North Carolina State Üniversitesi'nden entomoloji profesörü olan Fred Gould ise bu sonuçların çok umut verici olduğunu söyledi. Gould'a göre CRISPR sıtma ile savaş için önemli bir araç ve bu çalışmada kullanılan yenilikçi yaklaşım ile gen düzenlemeye karşı görülen direnç sorunu ortadan kaldırılıyor. Bu yöntem geniş çaplı deneylerde kullanıldığında da direnç gelişmezse, sıtma ile savaşma yolunda önemli bir adım atılmış olacak.

Kaynak: https://www.newsweek.com