Health4.0 Sağlıkta Yenilikler Kongresi Techpoint sayfalarının bu ayki özel röportajında konuğumuz, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Biyofizik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Leyla Türker Şener ve İstanbul Üniversitesi 3B Tıbbi ve Endüstriyel Tasarım Laboratuvarı (TETLab) oldu. Sn. Şener, TETLab ve çalışmaları hakkında sorularımızı yanıtladı.

İÜ 3B TETLab kuruluş amacı ve faaliyet alanları nedir?
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Çapa Yerleşkesi'nde yer alan İÜ 3B Tıbbi ve Endüstriyel Tasarım Laboratuvarı (TETLab), İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) Projesi Yenilikçi ve Yaratıcı İstanbul projesi kapsamında destek alarak 2015 yılı Aralık ayında faaliyete başlamıştır. TETLab İstanbul’da yaratıcı endüstrilerin gelişmesi ile İstanbul’un sağlık teknolojisi alanındaki küresel rekabet gücünü ortaya koyması ve uluslararası değer zincirinde yüksek katma değerli ürün sayısının artmasını amaçlayan bir laboratuvardır. Sağlık teknolojileri alanındaki yenilikçi fikirlerin prototiplerinin oluşturulması-gelişmesi adına çalışmalar sürdüren TETLab, fikri sınai mülki hakların korunmasına, üniversite - sanayi işbirliklerinin gelişmesine, girişimci akademisyen sayısının artmasına katkıda bulunmayı hedeflemektedir.

TETLab'da hangi hizmetler kimler tarafından verilmektedir?
Laboratuvarda verilen hizmetler: 
- Tıbbi ve Endüstriyel Tasarım
- Prototipleme
- 3 Boyutlu Tarama ve Modelleme
- 3 Boyutlu Baskı
- Mikro Tomografi
- CNC Gravürleme
- Lazer Kesim
olmak üzere alanında deneyimli Biyofizik Uzmanı, Biyomühendis, Bilgisayar Mühendisi, Yazılım Mühendisi, Elektrik-Elektronik Mühendisi ve Endüstriyel Tasarımcı'dan oluşan multidisipliner ve dinamik bir ekip tarafından gerçekleştirilmektedir.

3B ve sağlık konusunu nasıl değerlendiriyorsunuz, hangi branşlarda ne şekilde kullanım olmaktadır?
3 boyutlu yazıcı teknolojileri aslında uzun yıllardan beri kullanılmaktadır. Ancak sağlık alanındaki uygulamaları son yıllarda etkili bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle çene ve rekonstrüktif cerrahi, ortopedi ve travmatoloji, diş hekimliği olmak üzere çeşitli branşlarda etkili ve pozitif sonuçlu uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Bu alanlardaki hekimlerin hastalarının tomografi datalarının rekonstrüksiyonu yapılmakta ardından 3 boyutlu yazıcılardan hastanın birebir anatomik modeli basılmaktadır. Hekim bu model ile cerrahi müdahale öncesi ameliyat planlaması, asistan-intörn eğitimi ve hastaya operasyonunun anlatımı/komplikasyon riskleri anlatımı gerçekleştirmektedir.

Son yıllarda 3B yazıcılar cerrahi ve tıbbi işlemlerde öne çıktı. Türkiye ve Dünya uygulamalarını karşılaştırabilir misiniz?
Bu güne kadar yaptığımız çalışmalar ve edindiğimiz bilgiler kapsamında, Türkiye'de 3B yazıcıların sağlık alanındaki kullanımının, dünyadaki diğer çalışmalar (bilimsel makale, bildiri ve sempozyum vb.) göz önüne alındığında oldukça iyi bir konumda olduğumuzu söyleyebiliriz. Eklemeli üretimde ön planda olan 3 boyutlu yazıcı üretiminden, biyoyazıcı üretimine, bunların sağlık alanındaki sorunların çözümlerine yönelik fikirler için model üretimine dolayısıyla cerrahi müdahale için malzeme- cihaz üretimine, testlerinden ameliyat öncesi modellemeye, kişiye özel implant üretimine  Türkiye olarak, teknolojinin bu alanındaki uygulamalarında tıp alanındaki üretimi ve kullanımında alanında uzmanlarla son teknolojiye yönelik çalışmalar yapılmaktadır. 

Tıp eğitimi ve tedavi tanı süreçlerinde 3B uygulamaların nasıl bir rolü var?
Özellikle spesifik durumlarda kullanımı olan 3 boyutlu model uygulamaları aynı zamanda nadir vakalarda eğitim materyali olarak da kullanılmaktadır. Bu şekilde daha yetkin ve tecrübe sahibi cerrahların yetiştirilmesine katkı sağlamaktadır. PET, MR, Bilgisayarlı Tomografi ve Ultrasononografi ile elde edilen 2 boyutlu tıbbi görüntülerin teşhis için yetersiz kaldığı durumlarda bilgisayar ortamında oluşturulan 3 boyutlu model tanı sürecinde oldukça kolaylaştırmaktadır. Teşhisi konan durumlarda, baskısı alınan 3 boyutlu model ile tedavi (invaziv veya non-invaziv müdahale) sürecinde de kullanılmaktadır. Bu kapsamda, 3 boyutlu baskısı alınan modelin üzerinde topolojik kalıp, ölçüm ve sterilizasyonları işlemleri, cerrahi girişim stratejilerinin etkili bir şekilde belirlenmesi ve müdahalenin önceden simüle edilmesi ile cerrahın ameliyat öncesinde vaka üzerinde hakimiyet kurmasına, doktor-hasta ilişkisinin karşılıklı güven içinde sürdürülmesine ve ameliyat süresini kısaltarak iyileşme sürecinin de azalmasına imkan sağlamaktadır.

Ülkemizde bu uygulamaların yaygınlaşabilmesi için ne gerekiyor? İÜ 3B TETLab olarak siz nasıl destek veriyorsunuz?
İstanbul Tıp Fakültesi yerleşlesinde bulunan İstanbul Kalkınma Ajansı desteği ile kurulan TETLab’da proje yazma eğitimleri, patent yazma eğitimleri, patent tarama eğitimleri, 3 boyutlu yazıcı eğitimi, tasarım odaklı düşünme atölye çalışmaları ve ayrıca malzeme bilimi, fizik gibi tıp dışındaki bilim dallarından konusunda uzmanların seminer vermeleri sağlanarak bilim dallarının birbiri ile etkileşim içinde olması sağlanmakta; daha kapsamlı ve etki değeri yüksek ürünlerin projelerin oluşması sağlanmaktadır. Bilim sanayi ve teknoloji bakanlığının himayelerinde birçok şehirde (Malatya, Edirne, Manisa, Urfa, Diyarbakır,..) bulunan üniversiteler ve Teknokentlerinde TETLab’ı tanıttık ve bu şehirlerde de prototipleme atölyelerinin kurulmasının avantaj ve artı değerlerini kendi 1 yıllık süreçte elde ettiklerimizi ifade ederek belirttik. Multidisipliner bir çalışma ortamı gerektiren bu laboratuvarlarda teknolojik altyapı gerekliliği kadar iyi yetişmiş personele de ihtiyaç duyulmaktadır. 

Gelecekte bizi ne gibi teknolojiler bekliyor?
3 boyutlu yazıcılar hayatımızın her noktasında bulunacaklar. Şuanda köprüden bina yapımına; makine parçasından implanta kadar üretim yapılabilmektedir.  Doku mühendisliğinde yaşanan hızlı gelişmeler ile son zamanlarda tıp alanında da kullanımına başlanan 3 boyutlu yazıcı teknolojileri yapay hücre iskeleti, yapay doku ve organ oluşturulması konusunda yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Kemikten karaciğere, yapay deri üretimine kadar birçok dokuda başarılı sonuçlar alınmıştır. Evinizde pizzanızı, tatlınızı 3B yazıcınızda yapacaksınız hemde tüm sürecin robotik olarak yapıldığı bir mutfak düşünün; laboratuvarda medyum değişiminden hücre pasajına, istediğiniz organın tomografi verisinin işlenmesinden 3B baskısının alınmasına, robotik sistemle kan alımından diş hekimliğinde robotik uygulamalara kadar birçok akıllı sistem yakın gelecekte hayatımızda olacak. Nesnelerin interneti Sanayi 4.0 ile de sistemlerin birbiri ile iletişimde olması sağlanacak böylece örneğin hastanedeki buzdolabının içinde aşı bitmeyecek azaldığında aşı temin edilecek yere haber gidecek, aşı temin edilen yere lojistiğini sağlanması için gerekli bilgi gidecek, hastalığınıza dair birçok bulgu hastanede yaptırmanıza gerek kalmadan evinizdeki bir aparatla ölçümlenecek; sizin bilginiz doktorunuza ulaşacak ve gereken ilaç dozu ayarlanabilecek; veya vücudunuza ilişkilendirilmiş bulunan mikro robotlar aracılığı ile de ilacınız zamana bağlı olarak otomatik dozu belirlenerek salınabilecek; şeker hastaları için gözünüzde bulunacak bir lens ile insülin ile ilgili tüm süreciniz gerçek zamanlı olarak ölçümlenebilecek telefonunuza bilgileriniz aktarılacak. Hastaneye gitmeniz gerekiyorsa da hangi birime gideceğiniz tespit edilip randevunuz otomatik verilecek. Arabalar sürücüsüz olarak gidecek; gideceğiniz yerde park yeri aramayacaksınız. Mars'ta da yaşam ile ilgili çalışmalar sürmekte. 

Teşekkür eder çalışmalarınızda başarılar dileriz,
Doktorclub